واقعیت تلخ ترید: چرا ۹۹.۹۹٪ معاملهگران بازندهاند؟
فهرست مطالب
- ۱ معاملهگری؛ کازینوی مدرن با توهم سود سریع
- ۲ چرا اکثر معاملهگران شکست میخورند؟
- ۳ چرا اکثر پیشبینیهای بازار اشتباه هستند؟
- ۴ پیشبینی بازار: توهم یا واقعیت؟
- ۵ چرا استراتژیهای فاندامنتال هم کار نمیکنند؟
- ۶ پرایس اکشن: الگوی فریبدهنده سادگی
- ۷ امواج الیوت: ذهنی و غیرعلمی
- ۸ سنتیمنتال: خانهای روی شن روان
- ۹ تجربه من: هرچی به ذهنت میرسه امتحان کردم، ولی…
- ۱۰ منابع و ارجاعات علمی مقاله
تا حالا شده حس کنی تو یه بازی هستی که همیشه باید بازنده باشی؟ بازیای که هرچی بیشتر تلاش میکنی، بیشتر فرو میری. بازارهای مالی، مخصوصاً بازارهای اهرمی مثل فارکس یا کریپتو، دقیقاً شبیه همین بازی هستن. ظاهرشون قشنگه، پر از ابزارهای پیشرفته و اصطلاحات تخصصی که حس میکنی با یه کلاس آموزشی یا یه استراتژی درست، برندهای. ولی واقعیت اینه که این بازارها جوری طراحی شدن که برنده نهایی فقط یه نفر باشه: سیستم!
لطفا ویدیوی زیر را در یوتیوب مشاهده کنید:
معاملهگری؛ کازینوی مدرن با توهم سود سریع
بیاید اینو شفاف کنیم. اینجا نه قرار هست بهت امید واهی بدم، نه قصدم تخریب رویاهاته. چیزی که تو این مقاله میخوام باهات در میون بذارم، واقعیت محضی هست که خودم، فردین ترکفر، بعد از سالها تجربه و تحلیل و تحقیق بهش رسیدم. هدفم اینه که توی همین اول کار، با زبون خودمون و صادقانه بگم چرا این مسیر، مسیریه که خیلیها رو از پای درآورده و چطور میتونی جلوی خودت رو بگیری که یکی از قربانیها نباشی.
این مقاله برای همه تریدرها نوشته شده؛ چه اونایی که تازه وارد این بازی شدن، چه اونایی که سالهاست دارن تو این باتلاق دست و پا میزنن. قراره تو این مقاله، با فکتهای علمی، آمارهای واقعی، و تحلیلهایی که خودم بهش رسیدم، تو رو قانع کنم که این بازی، بازی برندهای نیست. بیخیال شو. راههای بهتری برای مدیریت سرمایه و ساختن آینده مالی وجود داره.
معاملهگری: یک بازی بازنده با توهم سود سریع
بازارهای مالی مثل فارکس، کریپتو یا معاملات مشتقه، در نگاه اول شبیه به دنیایی پر از فرصتهای طلایی هستن؛ جایی که تبلیغات بهت وعده میدن با چند ساعت کار در روز میتونی به آزادی مالی برسی. ولی واقعیت اینه که پشت این ویترین زیبا، حقیقتی تاریک وجود داره: اکثر معاملهگران بازنده هستن. این بازارها طوری طراحی شدن که سیستم، یعنی بازیگران بزرگ، همیشه برنده باشن و تریدرهای خرد مثل ما، بهسادگی بازنده این بازی.
چرا اکثر معاملهگران شکست میخورند؟
حتماً این جمله رو شنیدی: “۹۰ درصد معاملهگران ضرر میکنن.” شاید به نظرت کلیشهای بیاد، ولی این فقط یه نقلقول نیست؛ پشت این ادعا، تحقیقات علمی و آمارهای قابل استنادی قرار داره. بیایید یه نگاه دقیقتر به این موضوع بندازیم.
آمار و ارقام واقعی درباره نرخ شکست معاملهگران
بر اساس تحقیقی که توسط Farias و Sant’anna روی تریدرهای برزیلی انجام شد، مشخص شد که ۹۷ درصد تریدرها در اولین سال فعالیتشون تمام سرمایه خودشون رو از دست میدن. از این تعداد، کمتر از ۰.۵ درصد تونستن سود پایداری داشته باشن. یعنی از هر ۱۰۰۰ نفر، فقط ۵ نفر شاید بتونن به جایی برسن که چیزی بیشتر از هزینههای اسپرد و کارمزد براشون بمونه.
یه تحقیق دیگه که توسط Caginalp و Balenovich انجام شده، نشون داده که در معاملات کوتاهمدت، به دلیل هزینههای جانبی مثل اسپرد و کارمزد، تریدرها برای فقط سر به سر شدن باید سالانه بیش از ۲۰۰ درصد بازدهی کسب کنن. این رقم برای تریدرهای خرد تقریباً غیرممکنه.
چرا حتی حرفهایها در ترید شکست میخورند؟
دوست عزیز، بذار همین اول یه چیزی رو روشن کنم: توی دنیای ترید، حرفهای بودن یا تازهکار بودن، خیلی وقتها فرق چندانی نداره. چرا؟ چون این بازار طوری طراحی شده که بیشترِ بازیگران، بازنده باشن. بیایید با هم آمارها و حقایق رو بررسی کنیم و ببینیم چرا حتی حرفهایها هم نمیتونن توی این بازی برنده باشن.
حرفهایها هم بازندهاند!
تا حالا به این فکر کردی که چرا بیشتر معاملهگرها ضرر میکنن؟ شاید با خودت بگی: «خب اونا بلد نبودن! من حرفهای میشم و موفق میشم.» اما این فقط یه توهمه. اجازه بده چند تا آمار تکاندهنده رو باهات به اشتراک بذارم:
- در برزیل، ۹۷ درصد از معاملهگرهای فیوچرز هر سال ضرر میکنن. یعنی از هر ۱۰۰ نفر، فقط ۳ نفر شاید سود کنن. حالا فکر کن اون ۳ نفر، سال بعد چی میشن؟
- در آمریکا، SEC (کمیسیون بورس و اوراق بهادار) گزارش داده که بیشتر معاملهگرهای فارکس در کمتر از یک سال، کل سرمایهشون رو از دست میدن.
- در اروپا، بین ۷۴ تا ۸۹ درصد از کسانی که CFD معامله میکنن، ضرر میکنن.
حالا این آمارها رو کنار بذاریم، یه سوال مهم: وقتی تو با این همه امکانات و منابع نتونی سود کنی، حرفهایها چطوری قراره موفق بشن؟
چرا ابزارهای مالی به ضرر شما طراحی شدند؟
بیایید روراست باشیم. ابزارهایی مثل آپشن، فیوچرز و CFDها خیلی جذاب به نظر میان، ولی در حقیقت، اینا شبیه یه چاه عمیق هستن که فقط منتظرن تو پاتو بذاری توش!
- این ابزارها پیچیده و غیرشفاف هستن. حتی معاملهگرهای حرفهای هم نمیتونن ارزش واقعیشون رو درست بفهمن.
- استفاده از اهرم مالی (Leverage) باعث میشه که یه حرکت کوچیک بازار، سرمایهت رو نابود کنه.
برای مثال:
- در آلمان، تحقیقاتی نشون داده که معاملهگرهای CFD بهطور میانگین ۹ برابر بیشتر از نوسانات بازار اصلی ریسک میکنن. یعنی اگه بازار ۱ درصد افت کنه، اونها ۹ درصد ضرر میکنن.
نقش بازیگران بزرگ در تعیین سرنوشت بازار
تو این بازی، همیشه یه دست نامرئی وجود داره که حرکتها رو کنترل میکنه: بازیگران بزرگ مثل بانکها، موسسات مالی و صندوقهای پوشش ریسک. این بازیگران، ابزارهایی دارن که ما حتی تصورش رو هم نمیتونیم بکنیم؛ الگوریتمهای پیشرفته، تحلیلهای لحظهای، و منابع مالی عظیم.
بهعنوان مثال، یکی از رایجترین تاکتیکها، حرکتهای “Stop Hunting” یا شکار حد ضرره. این تاکتیک چیه؟ بازیگران بزرگ قیمت رو به سمتی هدایت میکنن که حد ضرر معاملهگران خرد فعال بشه، بعد خودشون به مسیر اصلی برمیگردن و از این نوسانات سود میبرن. در چنین شرایطی، توی تریدر خرد هیچ شانسی نداری.
چرا اکثر پیشبینیهای بازار اشتباه هستند؟
خیلی از تریدرها به تحلیلهای تکنیکال یا استراتژیهای خاصی مثل الیوت و پرایس اکشن ایمان دارن. ولی حقیقت تلخ اینه که بازارها به شدت تحت تأثیر عوامل غیرقابل پیشبینی مثل اخبار سیاسی، تغییرات اقتصادی، یا حتی توییت یه شخصیت معروف قرار دارن. به گفته Shiller، برنده جایزه نوبل اقتصاد، بازارها بیشتر از منطق، تحت تأثیر احساسات هستن و این باعث میشه پیشبینی دقیق اونها تقریباً غیرممکن باشه.
تحقیقات Fama، خالق نظریه بازارهای کارا، هم تأکید داره که اطلاعات موجود در بازارها به سرعت در قیمتها منعکس میشه و هیچ استراتژیای نمیتونه در بلندمدت برتری ایجاد کنه.
معاملهگری یا قمار؟ شباهتها و تفاوتها
بذار یه سؤال صادقانه ازت بپرسم: وقتی معامله میکنی، چقدر به نتیجهاش مطمئنی؟ اگه جوابت اینه که “هیچوقت صددرصد مطمئن نیستم”، پس باید بدونی که ذات این کار خیلی شبیه به قمار هست. بیایید این شباهتها رو از منظر علمی بررسی کنیم.
- مفهوم “قمارگونه شدن معاملات مالی” چیست؟
بر اساس مقاله “Gamblification of Investing”، معاملات مالی وقتی به قمار نزدیک میشن که افراد به جای تصمیمگیری منطقی، به دنبال هیجان و احساسات باشن. این پدیده مخصوصاً در بازارهایی مثل فارکس و کریپتو که نوسانات بالایی دارن، بیشتر دیده میشه.
این مقاله توضیح میده که چرا تریدرها به امید یه “برد بزرگ”، بارها و بارها پول خودشون رو وارد بازار میکنن. در واقع، سیستم طوری طراحی شده که این امید کاذب رو به تریدرها القا کنه.
- چگونه رفتارهای احساسی به ضرر معاملهگران منجر میشوند؟
احساساتی مثل ترس و طمع، دشمن شماره یک تریدرها هستن. روانشناسی بازار، بهوضوح نشون داده که تریدرها معمولاً معاملات ضررده رو به امید بازگشت نگه میدارن و معاملات سودده رو زودتر میبندن. این رفتارها که تحت عنوان Loss Aversion شناخته میشن، باعث میشن در بلندمدت ضرر کنی.
- استدلالهای علمی درباره شباهت معاملهگری و قمار
تحقیقات منتشر شده در مقاله “Newall & Weiss” نشون میده که معاملات کوتاهمدت در بازارهای مالی شباهت زیادی به قمار دارن. دلیلش اینه که هر دو بر پایه شانس و احتمال هستن، نه منطق یا دانش واقعی.
این تحقیقات تأکید میکنه که حتی اگه یه استراتژی موفق داشته باشی، در بلندمدت هزینههای پنهانی مثل اسپرد و کارمزد این موفقیت رو از بین میبرن. درست مثل کازینو که همیشه درصدی از برد بازیکن رو به خودش اختصاص میده.
هزینههای پنهان معاملهگری: چرا همیشه بازندهاید؟
بازارهای مالی ظاهری جذاب دارن: گرافهای رنگارنگ، نوسانات سریع، و وعدههای سودهای کلان. ولی در پشت پرده، هزینههایی وجود دارن که اغلب نادیده گرفته میشن. هزینههایی که شاید مستقیم دیده نشن، اما در بلندمدت سرمایه شما رو مثل موریانه میخورن و به بازنده تبدیلتون میکنن.
هزینههای مالی پنهان در معاملهگری
- تأثیر کارمزدها و اسپردها بر سودآوری بلندمدت
یکی از بزرگترین دامهای مالی معاملهگری، هزینههای پنهانی مثل اسپرد و کارمزد هستن. وقتی یه معاملهگر وارد پوزیشن میشه، قبل از اینکه حتی اولین سود رو ببینه، باید هزینه اسپرد و کارمزد رو پرداخت کنه. شاید این اعداد کوچک به نظر برسن، اما وقتی معاملات مکرر انجام میدی، این هزینهها اثر مرکب خودشون رو نشون میدن.
طبق تحقیقاتی که در مقاله “The Predictive Ability of Technical Trading Rules” آورده شده، کارمزدهای مداوم میتونن باعث کاهش قابلتوجه سرمایه در طول زمان بشن. در این مقاله به این موضوع اشاره شده که تریدرها برای جبران کارمزدها، باید بازدهی بسیار بالایی داشته باشن که در بیشتر موارد غیرممکنه.
برای مثال، فرض کن یه تریدر روزانه ۱٪ کارمزد پرداخت کنه. اگه این کار رو در ۲۵۰ روز معاملاتی سال انجام بده، سرمایه اولیهاش تا ۹۷٪ کاهش پیدا میکنه! این یعنی تنها برای جبران این کارمزدها، باید بیش از ۲۳۰۰٪ بازدهی خالص داشته باشی. آیا واقعاً چنین چیزی امکانپذیره؟ جواب واضحاً نه.
- مفهوم اثر مرکب کارمزدها: چگونه سرمایه در طول زمان کاهش مییابد؟
اثر مرکب فقط مختص سود نیست؛ کارمزدها هم اثر مرکب دارن. مقاله “Caginalp and Balenovich” توضیح میده که چطور کارمزدهای کوچک روزانه میتونن در بلندمدت به ضررهای عظیم منجر بشن. این پدیده به این شکله که هر بار یه مقدار کوچک از سرمایه شما به کارمزد اختصاص داده میشه، و در طول زمان، این مقدار بهصورت تصاعدی افزایش پیدا میکنه.
خیلی سادهتر بگم: اگه بهطور مداوم معامله کنی، سرمایهات با یه شیب نمایی به سمت صفر میره، حتی اگه بعضی معاملاتت موفق باشه. این هزینههای پنهان، قاتل واقعی سرمایهگذاران خرد هستن.
هزینههای زمانی و روانی معاملهگری
- استرسهای روانی معاملهگری و تأثیر آن بر تصمیمگیریها
معاملهگری مثل یه بازی روانی دائمیه. هر لحظه در حال تصمیمگیری هستی: بفروشم؟ نگه دارم؟ اضافه کنم؟ این فشار روانی شدید، باعث میشه تصمیمهات اغلب تحت تأثیر احساسات قرار بگیرن، نه منطق.
طبق تحقیقات مقاله “Newall & Weiss”، فشار روانی ناشی از نوسانات بازار، باعث میشه معاملهگران بهطور مداوم تصمیمات اشتباه بگیرن. بهعنوان مثال، افراد تمایل دارن معاملات ضررده رو نگه دارن به امید بازگشت بازار و معاملات سودده رو زودتر ببندن از ترس از دست دادن سود. این رفتارها که تحت عنوان Loss Aversion شناخته میشن، مستقیماً به ضرر منجر میشن.
- چرا ذهن انسان برای تصمیمگیری در محیطهای پرنوسان طراحی نشده است؟
ذهن انسان ذاتاً برای محیطهای پرنوسان و پراسترس طراحی نشده. در واقع، مغز ما برای بقا در شرایط سادهتر تکامل پیدا کرده، جایی که باید بین “جنگیدن” یا “فرار کردن” تصمیم بگیریم. اما بازارهای مالی مدرن، با پیچیدگی و سرعت بالای خودشون، این ساختار ذهنی رو کاملاً مختل میکنن.
مقاله “Gamblification of Investing” توضیح میده که چرا معاملات مالی بهطور فزایندهای به قمار شبیه میشن. وقتی ذهن انسان در معرض نوسانات زیاد قرار میگیره، بهجای استفاده از منطق، به احساسات و واکنشهای غریزی تکیه میکنه. نتیجه؟ تصمیمات اشتباه، ضررهای بیشتر، و چرخهای بیپایان از شکست.
با این تفاسیر، معاملهگری چیزی فراتر از یه فعالیت اقتصادیه. این یه سیستم باختمحوره که بازیگران بزرگ طراحی کردن تا تریدرهای خرد رو به دام بندازن. هزینههای پنهان مالی و روانی، در کنار ذات غیرقابل پیشبینی بازارها، دلایل واضحی هستن که چرا معاملهگری برای بیشتر افراد یک بازی بازنده است.
پیشبینی بازار: توهم یا واقعیت؟
پیشبینی بازار مالی، یکی از رؤیاهای همیشگی معاملهگرانه. این که بدونی قیمتها قراره بالا برن یا پایین بیان، وسوسهبرانگیزه و به نظر ساده میاد. اما آیا واقعاً میشه بازار رو پیشبینی کرد؟ حقیقت اینه که حتی باتجربهترین تحلیلگران و بزرگترین موسسات مالی هم نمیتونن با قطعیت آینده بازار رو پیشبینی کنن.
آیا میتوان بازار را پیشبینی کرد؟
- نقش احساسات در تصمیمگیریهای بازار
بازارهای مالی نهتنها تحت تأثیر عوامل اقتصادی و سیاسی هستن، بلکه احساسات سرمایهگذاران هم تأثیر عمیقی روی روندها دارن. تحقیقات رابرت شیلر، برنده نوبل اقتصاد، در کتاب Irrational Exuberance نشون میده که احساساتی مثل طمع و ترس، بهراحتی سرمایهگذاران رو به سمت تصمیمات اشتباه سوق میده. این موضوع باعث میشه که بازارها غیرقابل پیشبینیتر از چیزی که فکر میکنیم باشن.
مثال بارز این مسئله، حباب مسکن در سال ۲۰۰۸ بود. سرمایهگذاران، تحت تأثیر ترس از دست دادن فرصت (FOMO)، سرمایههای زیادی رو وارد بازار مسکن کردن و باعث ایجاد یک حباب عظیم شدن. وقتی این حباب ترکید، ضررهای سنگینی به بار اومد. چنین رفتارهای احساسی بارها و بارها در تاریخ بازارهای مالی تکرار شده.
- چرا پیشبینیهای تکنیکال و فاندامنتال ناقص هستند؟
تحلیلهای تکنیکال و فاندامنتال ابزارهای رایجی برای پیشبینی بازار هستن. اما واقعیت اینه که این روشها بیشتر از اینکه آینده بازار رو پیشبینی کنن، به گذشته نگاه میکنن. مقاله “The Predictive Ability of Technical Trading Rules” نشون میده که حتی پیشرفتهترین استراتژیهای تکنیکال در بلندمدت نمیتونن عملکرد بهتری نسبت به تصادف داشته باشن.
از طرف دیگه، تحلیل فاندامنتال هم با محدودیتهای زیادی روبروئه. حتی اگه بتونی تمام گزارشهای مالی و دادههای اقتصادی رو بهدقت تحلیل کنی، باز هم نمیتونی تأثیر عوامل غیرمنتظره مثل بحرانهای سیاسی یا حوادث طبیعی رو پیشبینی کنی.
- چرا استراتژیهای تکنیکال کار نمیکنند؟
بیاید کمی جدیتر به قضیه نگاه کنیم. خیلی از ما وقتی وارد دنیای ترید میشیم، فکر میکنیم با یادگیری چند الگو و اندیکاتور میتونیم تو این بازی برنده باشیم. اما اگه اینطور بود، چرا بیشتر تریدرها بازندهاند؟ چرا اینقدر آدمهایی که به استراتژیهای تکنیکال اعتماد میکنن، سرمایهشون رو از دست میدن؟ پاسخ به این سوالها تو عمق پیچیدگیهای بازار پنهانه.
۱-بازار، تصادفیتر از اونیه که فکر میکنیم
- نظریه بازار کارا: همهچیز از قبل تو قیمت لحاظ شده
نظریه “بازار کارا” (Efficient Market Hypothesis) میگه قیمتهای بازار همیشه تمام اطلاعات موجود رو بازتاب میدن.
- ترجمه ساده این نظریه؟
اینکه هر داده یا خبری که تو داری، بازار قبل از تو میدونه. مثلاً اگه قراره یه شرکت گزارش مالی خوب بده، این خبر قبلاً تو قیمت سهامش منعکس شده. پس وقتی تو با استناد به این اطلاعات معامله میکنی، عملاً دیگه مزیت رقابتی نداری. - رفتار تصادفی قیمتها؟
قیمتها شبیه به یک سکهپرانی تصادفیه. حتی اگه الگوهایی مثل “مثلث” یا “سر و شانه” تو گذشته صد بار جواب داده باشن، باز هم تضمینی نیست بار ۱۰۱ام هم کار کنن.
مطالعات علمی چه میگن؟
تحقیقی از Journal of Financial Economics نشون داده که معاملهگرانی که از استراتژیهای تکنیکال استفاده میکنن، در بلندمدت بهطور میانگین بازدهی کمتری نسبت به بازار دارن. دلیلش هم اینه که الگوها و سیگنالهای گذشته نمیتونن تغییرات آینده رو پیشبینی کنن.
۲-بازار همیشه غیرمنتظره عمل میکنه
- مثالهایی از تأثیرات خارجی
یادتون هست وقتی ایلان ماسک درباره بیتکوین توییت کرد، قیمت تو چند ساعت سقوط کرد؟ یا وقتی فدرال رزرو تصمیم گرفت نرخ بهره رو افزایش بده و بازار سهام ناگهان افت کرد؟ اینا فقط چند نمونه از هزاران عاملیه که میتونن تمام پیشبینیهای تکنیکال رو نابود کنن.
چرا این اتفاق میافته؟
- تأثیر اخبار سیاسی و اقتصادی:
بازار بهشدت به اخبار واکنش نشون میده. حتی بهترین اندیکاتورها هم نمیتونن یه تصمیم سیاسی غیرمنتظره یا یه بحران ژئوپولیتیکی رو پیشبینی کنن. - رفتار احساسی معاملهگران:
احساساتی مثل ترس و طمع باعث میشن پیشبینیهای تکنیکال در عمل شکست بخورن. مثلاً اگه ترس بازار رو فرا بگیره، هیچ اندیکاتوری نمیتونه جلوی فروش هیجانی رو بگیره.
- تحقیقات معتبر
مطالعات دانشگاه ماساچوست نشون دادن که استراتژیهای تکنیکال در بازارهای پرتلاطم (volatile markets) کاملاً ناکارآمد هستن، چون نمیتونن پیشبینی دقیقی از تأثیر احساسات و اخبار ناگهانی داشته باشن.
۳-بکتستینگ: نتیجههای آزمایشگاهی، تضمینی برای بازار واقعی نیست
- چرا بکتستینگ به درد نمیخوره؟
بیشتر تریدرها به نتایج تستهای گذشته استناد میکنن، اما:
- بازار دائماً در حال تغییره:
چیزی که سال گذشته جواب داده، ممکنه امسال کاملاً بیفایده باشه. شرایط اقتصادی، سیاستهای کلان و حتی رفتار معاملهگران دائماً تغییر میکنه. - انتخاب دادههای مناسب:
تو بکتستینگ، اغلب دادههایی انتخاب میشن که با استراتژی هماهنگ باشن. این یعنی نتایج واقعی بازار رو نشون نمیدن.
بر اساس تحقیقاتی که در Journal of Behavioral Finance منتشر شده، بیش از ۸۰٪ از استراتژیهای تکنیکال که در بکتستینگ موفق بودن، توی بازار واقعی شکست خوردن.
چرا استراتژیهای فاندامنتال هم کار نمیکنند؟
تحلیل فاندامنتال، در نگاه اول، منطقیترین و علمیترین روش برای بررسی بازار به نظر میرسه. فرض این استراتژی اینه که دادههای اقتصادی، عملکرد مالی شرکتها و شاخصهای کلان اقتصادی میتونن مسیر حرکت بازار رو پیشبینی کنن. اما وقتی وارد عمل میشیم، متوجه میشیم که این روشها هم در بسیاری از مواقع ناکارآمد هستند. بیاید این مسئله رو با جزئیات بررسی کنیم.
۱. دسترسی محدود به اطلاعات باکیفیت
بازیگران بزرگ، دادههای بزرگ
بانکها، موسسات مالی و صندوقهای سرمایهگذاری به اطلاعاتی دسترسی دارن که تریدرهای خرد حتی نمیتونن بهش فکر کنن.
- دادههای انحصاری:
اطلاعاتی مثل تراکنشهای بزرگ، تغییرات نرخ بهره پیشبینینشده، یا اخبار مالی داخلی، اغلب بهسرعت در اختیار بازیگران بزرگ قرار میگیره. - تیمهای متخصص:
این موسسات تیمهایی متشکل از تحلیلگران حرفهای دارن که دادهها رو سریع و دقیق تحلیل میکنن. برای مثال، وقتی شما تازه گزارش مالی یه شرکت رو باز میکنید، این تیمها ممکنه ماهها قبل از شما، تأثیرات این گزارش رو تحلیل و معامله کرده باشن.
تحقیقات چه میگن؟
مطالعهای در Journal of Financial Economics نشون داده که تریدرهای خرد بهطور متوسط بازدهی کمتری نسبت به بازیگران بزرگ دارن، چون اطلاعاتی که به دستشون میرسه، یا ناقصه یا دیرهنگام.
۲. پیشبینیهای نادرست و ناکارآمدی مدلها
گزارش مالی عالی، افت قیمت؟
شاید برای شما هم پیش اومده باشه که یه شرکت گزارش مالی فوقالعاده منتشر میکنه، اما قیمت سهامش افت میکنه. چرا؟
- احساسات و شایعات:
بازار بیشتر به احساسات، شایعات و انتظارات واکنش نشون میده تا دادههای منطقی. حتی اگه دادهها قوی باشن، اگه انتظارات بازار برآورده نشه، قیمتها میتونن در خلاف جهت پیشبینی حرکت کنن. - پیشبینیهای متناقض:
مدلهای فاندامنتال اغلب با دادههایی کار میکنن که وابسته به فرضیاتی درباره رفتار آینده بازار هستند. اما این فرضیات همیشه درست نیستند.
مطالعات علمی
تحقیقی از Cambridge University نشون داده که مدلهای فاندامنتال در محیطهای پرنوسان یا در زمان بحرانهای اقتصادی، عملکرد بسیار ضعیفی دارن، چون نمیتونن احساسات جمعی رو پیشبینی کنن.
۳. رفتار جمعی بازار: ترس و طمع، دو نیروی غالب
بازار همیشه منطقی نیست
رفتار جمعی بازار یکی از بزرگترین عوامل شکست تحلیلهای فاندامنتاله.
- مثال تاریخی: بحران مالی ۲۰۰۸
حتی شرکتهایی که پایههای مالی بسیار قوی داشتن، توی بحران مالی ۲۰۰۸ افت شدیدی رو تجربه کردن. دلیل؟ ترس بازار. - نقش ترس و طمع:
این دو عامل میتونن باعث تصمیمگیریهای غیرمنطقی بشن. وقتی بازار میترسه، حتی بهترین تحلیلهای فاندامنتال هم نمیتونن جلوی فروشهای هیجانی رو بگیرن.
تحقیقات چه میگن؟
بر اساس مطالعهای در Behavioral Finance Review، بیش از ۷۵٪ از تصمیمات معاملاتی در بازارهای مالی تحت تأثیر احساسات جمعی گرفته میشه، نه دادههای اقتصادی. این مسئله نشون میده که حتی قویترین استراتژیهای فاندامنتال هم نمیتونن بر رفتار غیرمنطقی بازار غلبه کنن.
چرا تحلیل فاندامنتال برای تریدرهای خرد ناکارآمدتره؟
- رقابت نابرابر با بازیگران بزرگ
تریدرهای خرد نهتنها به اطلاعات کمتر و تحلیلهای ضعیفتری دسترسی دارن، بلکه زمان کافی برای تصمیمگیری سریع هم ندارن. در مقابل، بازیگران بزرگ با استفاده از الگوریتمهای پیچیده و منابع عظیم، میتونن بهسرعت واکنش نشون بدن.
- زمانبری تحلیلها
تحلیل فاندامنتال زمان زیادی میبره. در این مدت، بازار میتونه چندین بار تغییر مسیر بده و تحلیل شما رو بیاثر کنه.
- تأثیرات غیرقابل پیشبینی
بیشتر اتفاقات بزرگ بازار مثل تغییرات نرخ بهره، جنگها یا بحرانهای ژئوپولیتیکی، هیچ جایی تو تحلیلهای فاندامنتال ندارن. این یعنی تریدرهایی که به این تحلیلها وابسته هستن، همیشه یه قدم عقبترن.
پرایس اکشن: الگوی فریبدهنده سادگی
پرایس اکشن یکی از پرطرفدارترین استراتژیها در بین تریدرهاست. این روش ادعا میکنه که “همه چیز در قیمت خلاصه شده” و تحلیل حرکت قیمت میتونه آینده بازار رو پیشبینی کنه. اما این ادعا چندین مشکل اساسی داره:
۱. نادیده گرفتن عوامل خارجی
پرایس اکشن هیچ توجهی به رویدادهای خارجی نداره.
- مثال واقعی:
تصور کنید قیمت یک دارایی به یک سطح حمایتی میرسه و طبق تحلیل پرایس اکشن، باید افزایش پیدا کنه. اما یک تصمیم غیرمنتظره بانک مرکزی یا خبری منفی از سمت یک سیاستمدار، میتونه تمام پیشبینیها رو از بین ببره.
۲. حرکتهای تصادفی بازار
تحقیقات علمی، مثل نظریه بازار کارا (Efficient Market Hypothesis)، نشون داده که حرکتهای قیمت بهشدت تصادفی هستن.
- یعنی حتی اگه الگوهایی توی گذشته بارها تکرار شده باشن، هیچ تضمینی وجود نداره که در آینده هم تکرار بشن.
۳. عملکرد ضعیف در زمانهای بحرانی
پرایس اکشن در زمانهایی که بازار دچار نوسانات شدید میشه، بهکلی بیاثر میشه.
- مثال:
در زمان سقوط بازار ۲۰۲۰ ناشی از کرونا، هیچ الگوی پرایس اکشنی نمیتونست سرعت و شدت سقوط رو پیشبینی کنه.
امواج الیوت: ذهنی و غیرعلمی
امواج الیوت بهعنوان یک سیستم تحلیل تکنیکال معرفی میشه که سعی داره رفتار بازار رو در قالب الگوهای موجی توضیح بده. اما این روش، بیشتر به هنر نزدیکه تا علم.
۱. تفسیرهای ذهنی
تفسیر امواج الیوت کاملاً ذهنیه و هیچ قاعده قطعی وجود نداره.
- دو تریدر میتونن برداشتهای کاملاً متفاوتی از یک نمودار داشته باشن.
- این تفسیرهای متناقض، باعث میشه این روش بیشتر شبیه به حدس و گمان باشه.
۲. ناسازگاری با دادههای واقعی
امواج الیوت ادعا میکنه که بازار بر اساس الگوهای تکرارشونده حرکت میکنه.
- اما تحقیقات نشان داده که این الگوها در بسیاری از مواقع با دادههای واقعی همخوانی ندارن.
- حتی در مواردی که به نظر میرسه الگوها درست عمل کردن، بیشتر شبیه به شانس بوده تا یک قاعده علمی.
۳. پیچیدگی بیشازحد
الیوت بهقدری پیچیدهست که بیشتر تریدرها حتی نمیتونن اون رو بهدرستی یاد بگیرن.
- این پیچیدگی باعث میشه بیشتر تریدرها در استفاده از این روش شکست بخورن.
سنتیمنتال: خانهای روی شن روان
تحلیل سنتیمنتال یا “احساسات بازار”، یکی دیگه از ابزارهای محبوب در بین معاملهگرهاست. اما این روش هم مشکلات بزرگی داره.
۱. بیثباتی شدید
احساسات بازار بهشدت بیثباته.
- چیزی که امروز جواب میده، ممکنه فردا بهکلی تغییر کنه.
- مثال:
یک خبر مثبت ممکنه باعث افزایش قیمت بشه، اما روز بعد همون دارایی به خاطر یک شایعه منفی سقوط کنه.
۲. تأثیر بازیگران بزرگ
احساسات بازار اغلب توسط بازیگران بزرگ دستکاری میشه.
- مثال:
بانکها و موسسات مالی با ایجاد شایعات یا انتشار اطلاعات گمراهکننده، میتونن احساسات بازار رو به نفع خودشون تغییر بدن.
۳. عدم قابلیت پیشبینی
احساسات جمعی، اغلب غیرقابل پیشبینیه.
- حتی اگه بتونید احساسات رو شناسایی کنید، ممکنه تا زمانی که اقدام کنید، بازار بهکلی تغییر کرده باشه.
نقش الگوریتمها و دادههای انحصاری در شکست معاملهگران خرد
یکی دیگه از موانع بزرگ در پیشبینی بازار، تسلط الگوریتمها و دادههای انحصاریه. موسسات بزرگ مالی از الگوریتمهای پیشرفته و دادههایی استفاده میکنن که برای معاملهگران خرد غیرقابل دسترسه. این الگوریتمها قادرن در میلیثانیه تغییرات بازار رو تحلیل کنن و تصمیمات هوشمندانه بگیرن.
مقاله “Caginalp and Balenovich” توضیح میده که چطور بازیگران بزرگ با استفاده از این تکنولوژیها، جریانهای نقدینگی رو بهنفع خودشون هدایت میکنن. نتیجه؟ تریدرهای خرد بهراحتی از بازی حذف میشن، چون ابزار و منابع لازم برای رقابت رو ندارن.
چرا زمانبندی بازار غیرممکن است؟
- استدلالهای نظریه بازار کارا (Efficient Market Hypothesis)
نظریه بازار کارا (EMH)، که توسط یوجین فاما معرفی شده، بیان میکنه که همه اطلاعات موجود بهسرعت در قیمتها منعکس میشن. این یعنی هیچکس نمیتونه بهطور مستمر و با استفاده از اطلاعات عمومی، سود بیشتری از بازار کسب کنه.
به بیان سادهتر، اگه خبری به گوش شما برسه، بدونید که بازیگران بزرگ بازار قبلاً این خبر رو تحلیل و روی قیمتها اعمال کردن. مقاله “Newall & Weiss” این موضوع رو با استناد به دادههای واقعی توضیح میده و نشون میده که حتی حرفهایترین تریدرها هم نمیتونن از این چرخه پیشی بگیرن.
- چگونه بازیگران بزرگ دادهها را به نفع خود دستکاری میکنند؟
یکی از دلایل غیرممکن بودن زمانبندی بازار، دستکاریهایی هست که توسط بازیگران بزرگ صورت میگیره. موسسات مالی و بانکهای بزرگ، جریانهای نقدینگی رو کنترل میکنن و میتونن روندهای بازار رو بهنفع خودشون تغییر بدن.
برای مثال، مقاله “Gamblification of Investing” به این موضوع اشاره میکنه که چطور تغییرات ناگهانی قیمتها بهعمد ایجاد میشه تا حد ضرر (Stop Loss) تریدرهای خرد فعال بشه. این تاکتیکها به بازیگران بزرگ این امکان رو میده که در بازار بهراحتی برنده باشن، درحالیکه معاملهگران خرد بازنده میشن.
پیشبینی بازار، بیشتر شبیه یه توهمه تا واقعیت. با توجه به عوامل غیرقابل پیشبینی، تسلط الگوریتمها، و دستکاریهای عمدی، معاملهگران خرد هیچ شانسی برای موفقیت بلندمدت ندارن. وقتشه که این واقعیت تلخ رو بپذیریم و به دنبال روشهای هوشمندانهتری برای مدیریت سرمایه باشیم.
معاملهگری در مقابل سرمایهگذاری: کدام مسیر بهتر است؟
یکی از سوالاتی که خیلی از افراد تازهوارد به بازارهای مالی از من میپرسن اینه: «فردین، معاملهگری بهتره یا سرمایهگذاری؟» جواب این سوال خیلی ساده نیست، ولی اگه از من بخواید، همیشه میگم سرمایهگذاری بلندمدت برنده این بازیه. بذار با دلایل علمی و آمارهایی که داریم این دو مسیر رو بررسی کنیم.
تفاوت اساسی بین معاملهگری و سرمایهگذاری
وقتی صحبت از سرمایهگذاری میکنیم، در واقع داریم از یک مسیر آرام و مستمر برای رشد دارایی صحبت میکنیم. سرمایهگذاری، برخلاف معاملهگری، وابسته به تصمیمهای لحظهای نیست. شما با نگهداشتن داراییهای ارزشمند در بازه زمانی بلندمدت، از چیزی به اسم اثر مرکب بهره میبرید. اثر مرکب به زبان ساده یعنی سودی که روی سودهای قبلی شما ایجاد میشه. این روش در سرمایهگذاری بلندمدت، مثل سهام یا صندوقهای سرمایهگذاری، میتونه در طول زمان اثر شگفتانگیزی داشته باشه. توصیه میکنم حتما مقاله چطور در ۵ سال به آزادی مالی برسیم؟ رو بخون تا متوجه منظورم از اثر مرکب بشی.
- چرا تنوعبخشی کلید موفقیت در سرمایهگذاری است؟
یکی از اصول مهم در سرمایهگذاری، تنوعبخشی داراییهاست. وقتی سرمایهتون رو در سبدی از سهام، اوراق قرضه، طلا، و سایر داراییها توزیع میکنید، ریسکهای سیستماتیک رو به حداقل میرسونید. این کار نهتنها ریسک رو کاهش میده، بلکه به شما اجازه میده از فرصتهای بیشتری در بازار بهرهمند بشید. برای مثال، در بحران مالی سال ۲۰۰۸، سرمایهگذارانی که داراییهای متنوعی داشتن، ضررهای کمتری متحمل شدن و سریعتر به سوددهی برگشتن.
معاملهگری: یک چرخه بیپایان ضرر
- چگونه امید به سود در معاملهگری شما را در چرخه ضرر نگه میدارد؟
معاملهگری از اون دسته مسیرهاییه که با وعدههای دروغین سود سریع، خیلیها رو جذب میکنه. ولی واقعیت اینه که اکثر معاملهگران در چرخهای از ضرر گرفتار میشن. چرا؟ چون ذهن ما بهطور طبیعی به دنبال پاداشهای فوریه و به راحتی تحت تأثیر احساسات قرار میگیره.
مطالعهای که روی تریدرهای برزیلی انجام شده، نشون میده که بیش از ۹۷ درصد از معاملهگران در اولین سال فعالیت خودشون کل سرمایهشون رو از دست میدن. مقاله “Gamblification of Investing” هم این نکته رو تایید میکنه که امید به سود سریع باعث میشه افراد بدون درک واقعیتهای بازار، به معاملهگری ادامه بدن.
- مقایسه عملی نتایج معاملهگری و سرمایهگذاری
بذار این مسئله رو با یه مثال واقعی توضیح بدم. فرض کنید دو نفر داریم:
- نفر اول، ۱۰۰ میلیون تومان سرمایه رو در یک سبد متنوع سرمایهگذاری میکنه.
- نفر دوم، همون مبلغ رو برای معاملهگری روزانه در فارکس استفاده میکنه.
نفر اول در پایان ۵ سال، با فرض بازدهی حتی سالانه ۱۵ درصد که کمتر از تورم ایران هم هست، سرمایهاش رو به ۲۰۱ میلیون تومان میرسونه. نفر دوم، با احتساب هزینههای کارمزد، اسپرد، و معاملات ناموفق، احتمالاً چیزی از سرمایهاش باقی نمیمونه.
حتی اگه نفر دوم بهطور معجزهآسایی بتونه در برخی از معاملات موفق باشه، هزینههای پنهان مثل اسپرد و کمیسیون، در بلندمدت این سودها رو خنثی میکنه.
معاملهگری شاید در نگاه اول جذاب به نظر بیاد، ولی واقعیت اینه که در بلندمدت، تنها مسیر موفقیت در بازارهای مالی، سرمایهگذاریه. این مسیر نهتنها به شما امکان بهرهبرداری از اثر مرکب رو میده، بلکه ریسکهای شما رو با تنوعبخشی کاهش میده.
تلههای روانشناختی در معاملهگری
معاملهگری یکی از حوزههاییه که نهتنها به دانش و تجربه نیاز داره، بلکه باید بر چالشهای روانشناختی زیادی غلبه کنید. بسیاری از ضررهایی که معاملهگران خرد تجربه میکنن، نه به خاطر نبود دانش فنی، بلکه به دلیل اثرات روانشناختی و سوگیریهای شناختیه که در تصمیمگیریها دخالت دارن. بیایید با جزئیات بررسی کنیم که چرا ذهن انسان در این بازی دشمن خودش میشه.
چگونه سوگیریهای شناختی باعث ضرر معاملهگران میشوند؟
زیانگریزی و تأثیر آن بر نگهداشتن معاملات ضررده
یکی از رایجترین تلههای روانشناختی در معاملهگری، زیانگریزی (Loss Aversion) است. این پدیده به این معناست که افراد معمولاً از زیان بیشتر از سود هماندازه آسیب روانی میبینن. برای همین، وقتی معاملهای وارد زیان میشه، معاملهگر به جای بستن اون و پذیرش ضرر کوچک، به امید بازگشت بازار، معامله رو نگه میداره.
مطالعات نشون داده که این رفتار معمولاً به ضررهای بزرگتر منجر میشه. مقاله “The Predictive Ability of Technical Trading Rules” اشاره میکنه که ۸۰ درصد معاملهگران خرد که معاملات ضررده رو نگه میدارن، در نهایت زیانهای بزرگی رو تجربه میکنن.
حتی در بازارهای مالی برزیل، تحقیقاتی نشون داده که بیش از ۹۷ درصد معاملهگران خرد در سال اول، کل سرمایه خودشون رو به دلیل زیانگریزی از دست میدن. این نشون میده که نگهداشتن معاملات ضررده یکی از بزرگترین دلایل شکست در معاملهگریه.
اعتماد به نفس کاذب در میان معاملهگران خرد
یکی دیگه از تلههای روانشناختی، اعتماد به نفس کاذب است. وقتی معاملهگران در چند معامله اول خودشون موفق میشن، بهسرعت باور میکنن که توانایی پیشبینی بازار رو دارن. ولی واقعیت اینه که این موفقیتها اغلب ناشی از شانس هستن، نه مهارت.
اعتماد به نفس کاذب باعث میشه که معاملهگران حجم معاملات رو افزایش بدن یا دست به ریسکهای بزرگتری بزنن. مقاله “Gamblification of Investing” توضیح میده که این رفتار معمولاً به از دست دادن سرمایه در بلندمدت منجر میشه، چون معاملهگران خرد توانایی مدیریت ریسک واقعی رو ندارن.
چرا احساسات دشمن اصلی سودآوری شماست؟
نقش استرس در تصمیمگیریهای احساسی
استرس یکی از عوامل مخرب در تصمیمگیریهای معاملاتیه. بازارهای مالی بهطور ذاتی محیطهای پرنوسانی هستن و همین نوسانات باعث ایجاد استرس مداوم در معاملهگران میشه. وقتی تحت استرس هستید، مغز شما به جای تصمیمگیری منطقی، به تصمیمهای سریع و احساسی متوسل میشه.
تحقیقات نشون داده که در شرایط استرس بالا، افراد تمایل دارن ضررهای خودشون رو دنبال کنن و به معاملات اشتباه بیشتری دست بزنن. استرس مداوم در بازارهای مالی شبیه به استرس قماربازان حرفهایه، و همین امر باعث میشه که تصمیمگیریهای احساسی جایگزین تحلیلهای منطقی بشه.
اثرات روانی ضررهای کوچک و پیروزیهای کوتاهمدت
ضررهای کوچک میتونن اثرات روانی بزرگی داشته باشن. حتی اگر این ضررها از نظر مالی بزرگ نباشن، تأثیرشون بر روان معاملهگر میتونه شدید باشه. از طرف دیگه، پیروزیهای کوتاهمدت ممکنه حس کاذب موفقیت ایجاد کنن، ولی این حس معمولاً به تصمیمهای اشتباه و ریسکهای غیرمنطقی منجر میشه.
در تحقیقی که توسط Newall & Weiss انجام شده، نشون داده شده که ترکیب پیروزیهای کوچک و ضررهای بزرگ، یک چرخه روانشناختی منفی ایجاد میکنه که باعث میشه معاملهگر بهجای خروج از بازار، عمیقتر در معاملات ضررده فرو بره.
وقتی وارد بازارهای مالی میشید، باید بدونید که علاوه بر بازار، باید با ذهن خودتون هم بجنگید. سوگیریهای شناختی مثل زیانگریزی و اعتماد به نفس کاذب، و همچنین اثرات استرس و احساسات، میتونن شما رو بهسمت شکست سوق بدن.
بهجای اینکه در چرخهی بیپایان ضرر گرفتار بشید، بهتره به دنبال استراتژیهایی باشید که روانشناختی عمل کنن و به شما کمک کنن تصمیمهای منطقی بگیرید.
چرا سیستم معاملات مالی علیه شما طراحی شده است؟
وقتی به دنیای معاملات مالی وارد میشید، در ظاهر همهچیز جذاب و امیدوارکننده به نظر میرسه: تبلیغاتی که وعده سودهای سریع میدن، داستانهایی از معاملهگرانی که در مدت کوتاهی ثروتمند شدن، و پلتفرمهایی که ادعا میکنن ابزارهایی برای موفقیت در اختیارتون قرار میدن. اما واقعیت اینه که این سیستم به شکلی طراحی شده که تعداد زیادی بازنده تولید کنه. بیایید دلایل اصلی این موضوع رو بررسی کنیم.
نقش بروکرها در ضرر معاملهگران خرد
چگونه کارمزدها و اسپردها منبع درآمد اصلی بروکرها هستند؟
بروکرها بهعنوان واسطههای بازار مالی، از هر معاملهای که انجام میشه، کارمزد یا اسپرد دریافت میکنن. این هزینهها بهظاهر کوچک هستن، ولی وقتی بهصورت مرکب در بلندمدت محاسبه میشن، تأثیر بزرگی روی سرمایه معاملهگران خرد دارن.
مقاله “The Predictive Ability of Technical Trading Rules” به این نکته اشاره میکنه که برای یک معاملهگر خرد که روزانه ترید میکنه، کارمزدها میتونن تا ۳۰ درصد از کل سرمایه اولیه رو در طول یک سال از بین ببرن. در تحقیقی دیگه در بازار برزیل، مشخص شده که بیش از ۹۷ درصد از معاملهگران خرد در اولین سال فعالیت خودشون، به دلیل کارمزدها و ضررهای معاملاتی کل سرمایهشون رو از دست میدن.
این یعنی شما برای کسب سود باید نهتنها اشتباهات خودتون رو جبران کنید، بلکه هزینههای کارمزد و اسپرد رو هم پوشش بدید. در عمل، این امر برای اکثریت معاملهگران غیرممکنه.
چرا بازنده بودن معاملهگران برای سیستم ضروری است؟
برای اینکه بروکرها بتونن به کسب درآمد ادامه بدن، به تعداد زیادی معاملهگر بازنده نیاز دارن. چرا؟ چون درآمد بروکرها از اسپرد، کارمزد، و گاهی حتی از ضرر مستقیم معاملهگران خرد تأمین میشه.
تحقیقات Newall & Weiss نشون میده که سیستم بازار مالی بهگونهای طراحی شده که بیش از ۹۰ درصد از معاملهگران خرد بازنده باشن. بروکرها نهتنها از ضررهای شما سود میبرن، بلکه با تبلیغات جذاب و ابزارهای پیشرفته، شما رو در یک چرخه بیپایان ترید گرفتار میکنن.
نقش الگوریتمهای معاملاتی در بازار
چرا معاملهگران خرد در برابر الگوریتمها شانس ندارند؟
امروزه بازارهای مالی بهشدت تحتتأثیر الگوریتمهای معاملاتی هستن. این الگوریتمها که توسط موسسات بزرگ و صندوقهای سرمایهگذاری طراحی شدن، به دادههایی دسترسی دارن که برای معاملهگران خرد غیرقابل دسترسه.
بهعنوان مثال، الگوریتمها میتونن در کسری از ثانیه میلیونها معامله انجام بدن و از کوچکترین تغییرات قیمتی سود ببرن. مقاله “Gamblification of Investing” تأکید میکنه که معاملهگران خرد به دلیل نبود ابزارهای مشابه، توان رقابت با این الگوریتمها رو ندارن.
تحقیقاتی دیگه نشون داده که ۷۵ درصد از معاملات روزانه در بازارهای مالی توسط این الگوریتمها انجام میشه، و این یعنی معاملهگران خرد حتی فرصت حضور برابر در بازار رو ندارن.
دستکاری قیمتها و شکار حد ضررها: واقعیت یا خیال؟
یکی از رایجترین تجربیات معاملهگران خرد، دستکاری قیمتها توسط بازیگران بزرگ بازاره. این موسسات با استفاده از قدرت مالی و دادههای انحصاری، قیمتها رو طوری تغییر میدن که حد ضرر معاملهگران خرد فعال بشه. این نوع دستکاری قیمتها عمدی و با هدف جمعآوری سود بیشتر توسط موسسات بزرگ انجام میشه. وقتی حد ضرر فعال میشه، معاملهگر خرد با زیان از بازار خارج میشه، و همین زیان به سود بازیگران بزرگ تبدیل میشه.
پراپ تریدینگ: دروغ شیرین یا حقیقت تلخ؟
در سالهای اخیر، پراپ تریدینگ (Prop Trading) به یکی از موضوعات داغ در فضای مالی و سرمایهگذاری تبدیل شده. تبلیغات فریبندهای که مدعیاند “با پول ما ترید کن و سودت رو بگیر”، توجه بسیاری از افراد بهویژه معاملهگران تازهکار رو جلب کرده. اما واقعیت اینجاست که پشت این وعدههای زیبا، یک مدل کاملاً دستکاریشده و به نفع شرکتها قرار داره. اگر تا حالا فکر کردی که پراپ تریدینگ راهی مطمئن برای کسب درآمده، باید بدونی که واقعیت خیلی پیچیدهتر و البته تلختره.
مدل کسبوکار پراپ تریدینگ: کجا سود میکنن؟
پراپ تریدینگ به این شکل کار میکنه که شما بهعنوان یک معاملهگر باید مبلغی رو بهعنوان “هزینه ارزیابی” پرداخت کنی. این مبلغ ممکنه بین ۵۰ تا ۵۰۰ دلار یا حتی بیشتر باشه، بسته به شرکت پراپ و میزان سرمایهای که وعده میده در اختیارت قرار بده. در ظاهر، این پول برای بررسی تواناییهای شما در ترید پرداخت میشه، ولی در عمل، این هزینهها یکی از بزرگترین منابع درآمد این شرکتهاست. طبق گزارش FSMA (اداره نظارت مالی بلژیک)، این شرکتها عمدتاً بر مبنای هزینههای ارزیابی و نه سود معاملهگران فعالیت میکنن.
چرا اکثر معاملهگران در پراپ تریدینگ شکست میخورند؟
۱. سختی تستهای ارزیابی:
این تستها طوری طراحی میشن که بیشتر افراد نتونن ازشون عبور کنن. قوانین پیچیدهای مثل حد ضرر روزانه (Daily Drawdown)، سقف سود محدود، و الزام به رعایت قوانین بسیار سختگیرانه، باعث میشه که بیش از ۸۰ درصد شرکتکنندگان در مرحله اول شکست بخورن. حتی اگر این مرحله رو پشت سر بذاری، مراحل بعدی همچنان شانس موفقیت رو به حداقل میرسونن.
۲. سود واقعی یا بازی با اعداد؟
فرض کن از تست عبور کردی و بهعنوان یک معاملهگر تایید شدی. حالا وقت اینه که با پول شرکت شروع به معامله کنی. اما نکته اینجاست که این شرکتها اغلب سود واقعی شما رو پرداخت نمیکنن. آنها بیشتر اوقات از شبیهسازی (Simulation) استفاده میکنن تا تو فکر کنی با بازار واقعی در حال معاملهای، ولی در واقع فقط یه سیستم کامپیوتری هست که نتایج معاملات تو رو ثبت میکنه.
۳. قوانین سختگیرانه برداشت سود:
حتی اگر سود کردی، قوانین برداشت بهقدری پیچیدهست که در نهایت بخش زیادی از سودت یا به جیب شرکت میره یا اصلاً بهت پرداخت نمیشه. برای مثال، ممکنه گفته بشه که فقط پس از رسیدن به یک سقف مشخص سود و رعایت تمامی قوانین، اجازه برداشت داری.
شرکتهای پراپ و نبود نظارت قانونی
یکی از بزرگترین مشکلات پراپ تریدینگ، نبود نظارت قانونی بر فعالیت این شرکتهاست. برخلاف کارگزاریهای رسمی که تحت نظر نهادهای مالی معتبر فعالیت میکنن، بیشتر شرکتهای پراپ هیچگونه مجوز رسمی یا نظارت مالی ندارن. این یعنی اگر به هر دلیلی سودت پرداخت نشه یا با مشکلی مواجه بشی، هیچ مرجعی برای شکایت وجود نداره.
طبق گزارش FSMA، بسیاری از این شرکتها حتی آدرسهای جعلی دارن و در کشورهای کمقانون فعالیت میکنن تا از پاسخگویی قانونی فرار کنن. این گزارش بهصراحت هشدار میده که پراپ تریدینگ بیشتر شبیه به “یک بازی سایهوار و غیرشفاف“ هست که هدفش جذب پول از معاملهگران ناآگاهه.
توهم موفقیت در پراپ تریدینگ
یکی از استراتژیهای اصلی شرکتهای پراپ، ایجاد یک توهم موفقیت برای جذب افراد بیشتره. این شرکتها معمولاً از “معاملهگران موفق” بهعنوان الگو استفاده میکنن تا نشون بدن که سودآوری ممکنه. اما این معاملهگران اغلب یا بخشی از خود شرکت هستن یا از قبل باهاشون قرارداد دارن.
نکته مهم اینجاست: هیچ مدرک معتبری مثل استیتمنتهای بلندمدت از پلتفرمهای رسمی مثل MyFXBook ارائه نمیشه. اگر واقعاً سودآوری وجود داشته باشه، چرا نباید این استیتمنتها برای حداقل پنج سال بهصورت عمومی منتشر بشه؟
چگونه حقیقت پراپ تریدینگ رو بشناسیم؟
۱. درخواست استیتمنت بلندمدت:
اگر کسی مدعی سودآوری در پراپ تریدینگ شد، ازش بخواه استیتمنتهای پنجساله معتبر از پلتفرمهای مستقل مثل MyFXBook ارائه بده. بدون این مدرک، هیچ ادعایی ارزش واقعی نداره.
۲. بررسی اعتبار شرکت:
آیا شرکت پراپ تحت نظارت یک نهاد مالی معتبر فعالیت میکنه؟ آیا آدرس و اطلاعات تماسش واقعی و قابلبررسیه؟ اگر جواب این سوالها “نه” باشه، بهتره از این شرکت فاصله بگیری.
پراپ تریدینگ؛ جذابیت یا تله؟
پراپ تریدینگ در نگاه اول، فرصتی جذاب به نظر میرسه. ولی وقتی عمیقتر نگاه میکنی، میبینی که این مدل بیشتر به نفع شرکتها طراحی شده، نه معاملهگرها. قوانین سختگیرانه، نبود شفافیت، و نبود نظارت قانونی باعث میشه که این بازار بیشتر شبیه به یه تله باشه تا یه فرصت.
به جای اینکه وقت و انرژیت رو صرف این مدل کنی، بهتره روی یادگیری سواد مالی و ساخت یه چرخه اینوستینگ بلندمدت تمرکز کنی. این مسیر، نهتنها شفافتره، بلکه ریسک کمتری داره و بازدهی پایدارتری هم به همراه داره.
تجربه من: هرچی به ذهنت میرسه امتحان کردم، ولی…
اگه فکر میکنی توی ذهن خودت یه روش یا راهکاری برای موفقیت توی بازارهای مالی داری، بذار خیالت رو راحت کنم: من احتمالاً اون روش رو امتحان کردم. سالها وقت و پول خرج کردم، فقط برای اینکه بفهمم واقعاً میشه از این بازار چیزی درآورد یا نه. بذار برات دقیقتر توضیح بدم که چه چیزهایی رو امتحان کردم و چرا هیچکدوم جواب نداد:
۱. پرایس اکشن: سراب سادهنمایی
اوایل فکر میکردم پرایس اکشن سادهترین و موثرترین راهه. کلی کتاب و دوره خریدم، از آموزشهای آل بروکس گرفته تا پرایس اکشنهای ترکیبی که میگفتن باید با روانشناسی بازار ترکیب بشه. ساعتها نمودارها رو بررسی کردم، خطوط حمایتی و مقاومتی کشیدم، کندلها رو تحلیل کردم. اما چی شد؟
یه خبر ساده یا یه تصمیم بانکی، همه تحلیلهام رو نابود میکرد. این روش توی محیطی که به شدت تحت تأثیر احساسات و اخبار غیرقابل پیشبینیه، عملاً بیفایدهست.
۲. امواج الیوت: یک دنیای ذهنی
رفتم سراغ تحلیل امواج الیوت. از نسخههای ساده مثل آموزشهای پرکتر گرفته تا مدلهای پیچیدهتر مثل روش ماینر و حتی تحلیلهای گلن نیلی. هر هفته گزارشهای تحلیلی گلن نیلی رو میخریدم که میگفتن دقیقترین پیشبینیها رو ارائه میده.
چند بار فکر کردم که بلاخره یه الگوی موفق پیدا کردم، ولی مشکل کجا بود؟
این روشها بهشدت ذهنی هستن. یه تحلیلگر میگفت موج سوم شروع شده، یه تحلیلگر دیگه میگفت نه، این موج چهارمه! انگار داشتی دو تا آدم رو میدیدی که دارن یه نقاشی آبستره رو تفسیر میکنن. هیچ نتیجه قطعی وجود نداشت.
۳. سیگنالدهی: داخلی و خارجی
خب، گفتم شاید من بلد نیستم. باید از متخصصها کمک بگیرم.
رفتم سراغ خرید کانالهای سیگنالدهی داخلی. از کانالهای سادهای که قیمت ارز و طلا رو میدادن گرفته تا کانالهای خارجی که توی تلگرام و سایتها میگفتن بهترین سیگنالها رو ارائه میدن. حتی از سایتهای معروف خارجی مثل TradingView اشتراک سیگنال خریدم.
نتیجه چی شد؟
ضرر.
بیشتر این سیگنالها یا بر اساس اطلاعات ناقص بودن یا حتی وقتی دقیق بودن، بهخاطر تغییرات سریع بازار، فرصت اجراشون از بین میرفت.
۴. رباتهای معاملهگری: از خرید تا ساخت
وقتی دیدم سیگنال جواب نمیده، رفتم سراغ رباتهای معاملهگری. از رباتهایی که میگفتن چند ماه سودده بودن گرفته تا رباتهایی که خودم با برنامهنویسهای حرفهای ساختم.
الگوهای تکنیکالی مثل مثلث، سر و شانه، و حتی الگوهای پیچیدهتر رو کدنویسی کردیم.
چی شد؟
توی دادههای آزمایشی (بکتستینگ)، نتایج عالی بود. ولی توی بازار واقعی؟
شکست.
بازار اونقدر پیچیده و پرنوسانه که هیچ رباتی نمیتونه تمام شرایط رو پیشبینی کنه.
۵. تحلیل فاندامنتال: قوی ولی ناکافی
گفتم شاید مشکل از تکنیکاله. باید به تحلیل فاندامنتال رو بیارم.
گزارشهای مالی شرکتها رو میخریدم. تحلیلهای اقتصادی جفتارزهای اصلی بازار و طلا رو دنبال میکردم. حتی اشتراک سایتهایی مثل Morningstar و Bloomberg رو گرفتم.
اما باز هم شکست خوردم. چرا؟
چون بازار بهشدت به رفتار جمعی و احساسات وابستهست. یه شرکت ممکنه گزارش مالی عالی بده، ولی بازار به دلایل روانشناختی یا شایعات، اون سهم رو پایین بکشه.
۶. ترکیب روشها: آخرین امید
یه مدت گفتم شاید باید همه این روشها رو با هم ترکیب کنم. تحلیل تکنیکال، فاندامنتال، و روانشناسی بازار رو کنار هم گذاشتم. حتی سعی کردم از Machine Learning برای تحلیل دادهها استفاده کنم.
اما نتیجه چی بود؟
باز هم همون نتیجه: ضرر.
بازار اونقدر پیچیده و غیرقابل پیشبینیه که هیچ ترکیبی نمیتونه جواب بده.
نتیجهگیری از تجربه شخصی
اگه فکر میکنی یه روش خاص یا یه استراتژی جادویی وجود داره که قراره بازار رو شکست بده، بذار همین حالا خیالت رو راحت کنم:
وجود نداره.
من همه این راهها رو رفتم. سالها وقت، پول، و انرژی گذاشتم. ولی بازار چیزی نیست که بشه با چند خط نمودار یا گزارش مالی بهش غلبه کرد. این یه واقعیت تلخه، ولی باید قبولش کنی.
نتیجهگیری: سیستم علیه شماست
همه شواهد علمی و تجربی نشون میده که سیستم بازارهای مالی بهطور ذاتی به نفع بازیگران بزرگ و به ضرر معاملهگران خرد طراحی شده. هزینههای پنهان مثل اسپرد و کارمزد، قدرت بیرقیب الگوریتمها، و دستکاری قیمتها، همه عواملی هستن که باعث میشن اکثر معاملهگران خرد بازنده باشن.
در این بازی، شما نهتنها باید با بازار مبارزه کنید، بلکه باید با سیستمی که علیه شماست هم مقابله کنید.
چگونه از دام معاملهگری خارج شویم؟
وقتی به این نتیجه رسیدید که معاملهگری مسیر درستی برای ساختن ثروت پایدار نیست، گام بعدی پیدا کردن جایگزینی مطمئنتر و علمیتره. چیزی که بسیاری از ما در ابتدا نمیدونیم اینه که موفقیت مالی نه از مسیر معاملات روزانه، بلکه از طریق سرمایهگذاری بلندمدت و ارتقای سواد مالی حاصل میشه. حالا بیایید قدمبهقدم بررسی کنیم که چطور میتونید از دام معاملهگری خارج بشید و به سمت ساخت ثروت واقعی حرکت کنید.
سرمایهگذاری به جای معاملهگری
ساخت سبد دارایی مقاوم در برابر نوسانات
یکی از اصلیترین دلایل شکست معاملهگران، تکیه بر پیشبینیهای کوتاهمدت و تصمیمات احساسی در برابر نوسانات بازاره. اما سرمایهگذاری، بهویژه با ایجاد یک سبد دارایی متنوع و مقاوم در برابر نوسانات، این مشکل رو حل میکنه.
بهجای اینکه وقتتون رو صرف ترید و حدسزدن جهت حرکت بازار کنید، میتونید داراییهای خودتون رو در حوزههای مختلفی مثل سهام، طلا، املاک، و صندوقهای سرمایهگذاری تقسیم کنید. نظریه مدرن پرتفوی (Modern Portfolio Theory) که توسط هری مارکویتز توسعه داده شده، بهوضوح نشون داده که تنوعبخشی میتونه ریسک غیرسیستماتیک رو کاهش بده و بازدهی پایدارتری به شما ارائه کنه.
برای مثال، تحقیقاتی که در مقاله “The Predictive Ability of Technical Trading Rules” آورده شده، نشون میده که معاملهگرانی که صرفاً بر پیشبینیهای کوتاهمدت تمرکز میکنن، در مقابل سرمایهگذارانی که به تنوعبخشی و مدیریت ریسک اهمیت میدن، بازدهی بهمراتب کمتری دارن.
چرا تمرکز بر سود بلندمدت بهتر از سود سریع است؟
سود سریع، اگرچه جذابه، اما در بیشتر مواقع یک توهمه. “اثر مرکب“ یکی از قویترین ابزارهایی هست که سرمایهگذاران بلندمدت ازش بهره میبرن. این مفهوم به شما نشون میده که سودآوری تدریجی و مداوم، در بلندمدت چطور میتونه ثروت عظیمی ایجاد کنه.
فرض کنید ۱۰ سال در بازار سرمایهگذاری کنید و بهطور میانگین سالانه ۱۰ درصد سود مرکب به دست بیارید. در پایان این دوره، سرمایه اولیه شما بهشدت افزایش پیدا میکنه. اما در مقابل، معاملهگری روزانه با کارمزدهای مداوم و زیانهای غیرقابل پیشبینی، باعث میشه که نهتنها سود مرکب نداشته باشید، بلکه سرمایه اولیه خودتون رو هم از دست بدید.
ارتقای سواد مالی به جای یادگیری استراتژیهای پیچیده
چگونه سواد مالی شما را از ضررهای معاملاتی دور میکند؟
یکی از بزرگترین مشکلات معاملهگران خرد اینه که بهجای یادگیری اصول سواد مالی، وقت خودشون رو صرف یادگیری استراتژیهای پیچیده و غیرکاربردی میکنن. اما سواد مالی به شما کمک میکنه تا دیدگاه وسیعتری نسبت به پول و سرمایهگذاری پیدا کنید و از تصمیمات اشتباه دوری کنید.
برای مثال، تحقیقات انجامشده در مقاله “Newall & Weiss” تأکید میکنه که افرادی که دانش مالی بالاتری دارن، کمتر به سمت فعالیتهای پرریسک مثل ترید کشیده میشن. این افراد بهجای اینکه سرمایه خودشون رو در معرض نوسانات شدید قرار بدن، روی اهداف بلندمدت تمرکز میکنن.
یادگیری مهارتهای بودجهبندی و مدیریت ریسک
مدیریت مالی به شما کمک میکنه که بهجای صرف سرمایه در معاملات پرریسک، منابع خودتون رو بهصورت بهینه تخصیص بدید. مهارتهای بودجهبندی به شما این امکان رو میده که هزینههای غیرضروری رو کاهش بدید و سرمایه بیشتری رو برای سرمایهگذاری بلندمدت کنار بذارید.
: آینده مالی روشنتر با سرمایهگذاری و سواد مالی
خروج از دام معاملهگری و تمرکز بر سرمایهگذاری و ارتقای سواد مالی، به شما این امکان رو میده که نهتنها از ضررهای غیرضروری جلوگیری کنید، بلکه در بلندمدت ثروت پایدار و آرامش مالی بیشتری داشته باشید.
نتیجهگیری: انتخاب بین توهم سود سریع و مسیر سرمایهگذاری پایدار
وقتی صحبت از معاملهگری در بازارهای مالی مثل فارکس میشه، اولین چیزی که باید در نظر بگیری، ساختار این بازاره. ساختاری که ذاتاً علیه تریدرهای خرد طراحی شده و بهنفع بازیگران بزرگ و بروکرها عمل میکنه. از الگوریتمهای پیشرفته و دادههای انحصاری گرفته تا هزینههای پنهان و استرس روانی، این بازار همه ابزارها رو برای شکست تریدرهای خرد آماده کرده.
چرا معاملهگری یک بازی بازنده است؟
بذار واقعیتها رو دوباره مرور کنیم. بازار فارکس ذاتاً تصادفی و غیرقابل پیشبینیه. هر حرکت بازار میتونه تحت تأثیر عوامل غیرمنتظرهای مثل تصمیمات فدرال رزرو یا یک توییت از ایلان ماسک باشه. حتی اگر بهترین استراتژیها مثل پرایس اکشن رو دنبال کنی، باز هم تضمینی برای موفقیت وجود نداره. چرا؟ چون بازار بهگونهای طراحی شده که جریان نقدینگی به نفع بازیگران بزرگ حرکت کنه.
حالا به هزینههای پنهان فکر کن. اگر هر روز معامله کنی و بهطور میانگین ۱.۲٪ کارمزد برای اسپرد و کمیسیون بپردازی، در طول سال چیزی جز کاهش فاجعهبار سرمایه اولیهات نصیبت نمیشه. طبق آمار، تریدرهای خرد در پایان سال چیزی حدود ۹۷.۷۸٪ سرمایهشون رو از دست میدن و برای جبران همین ضرر باید سود غیرممکنی مثل ۲۳۲۲٪ کسب کنن.
روانشناسی بازار: دشمن اصلی معاملهگری
اضافه کن به این معادله، فشار روانی شدید که ذهن تریدرها رو فلج میکنه. ترس از دست دادن سود یا امید به بازگشت زیان باعث میشه تصمیمهای اشتباهی بگیری. این رفتارها، حتی با بهترین استراتژیها، منجر به شکست میشن.
روانشناسی بازار نشون داده که انسانها ذاتاً برای تصمیمگیری در محیطهای پر از نوسان طراحی نشدن. زیانگریزی و تصمیمهای احساسی تریدرها رو در چرخهای از ضرر نگه میداره. و بروکرها، با دریافت اسپرد و کمیسیون، از این ضررها سود میبرن. پس چرا باید خودت رو در این چرخه نگه داری؟
چرخه اینوستینگ: راهی بهسوی ثروت پایدار
در مقابل این بازی بازنده، سرمایهگذاری بلندمدت و تشکیل سبد دارایی متنوع، بهترین راهحل برای ساختن آینده مالی توئه. چرخه اینوستینگ دقیقاً برای همین طراحی شده. این چرخه شامل مدیریت هوشمند پول، تنوعبخشی داراییها، و استفاده از اثر مرکب برای رشد سرمایهاته.
- اثر مرکب: این اصل به تو اجازه میده تا با استفاده از زمان، ثروتت رو بهصورت نمایی افزایش بدی. برخلاف معاملهگری که در اون هزینهها و استرس مانع پیشرفته، سرمایهگذاری از طریق اثر مرکب، یک مسیر آرام و پایدار برای رسیدن به آزادی مالی فراهم میکنه.
- تنوعبخشی: چرخه اینوستینگ بهت یاد میده که داراییهات رو بین بازارهای مختلف مثل طلا، سهام، ارز دیجیتال، و املاک توزیع کنی. این کار ریسک رو کاهش میده و بازدهی پایدار رو تضمین میکنه.
چرا وقتشه تغییر کنی؟
معاملهگری چیزی جز توهم سود سریع نیست. اگر این بازارها کارآمد بودن، چرا اکثریت تریدرها بازندهاند؟ تحقیقات علمی بارها ثابت کردن که معاملهگری یه بازی طراحیشده برای شکست خردهفروشان مالیه. پس چرا وقت، انرژی، و سرمایهت رو هدر بدی؟
سرمایهگذاری بلندمدت و چرخه اینوستینگ، بهترین جایگزینه. این مسیر نهتنها بهت آرامش ذهنی بیشتری میده، بلکه بازدهی پایدار و ثروت واقعی رو هم به همراه داره. حالا تصمیم با توئه:
- میخوای توی چرخه بیپایان ضرر معاملهگری بمونی؟
- یا میخوای با چرخه اینوستینگ به سمت ثروت و آزادی مالی حرکت کنی؟
وقتشه واقعیت بازارهای مالی رو بپذیریم و تصمیمهای هوشمندانهتر بگیریم. برای شروع، مقالات زیر رو بخون و قدم اول رو بردار:
آینده تو در دستان تصمیمهای امروز توئه. حالا هوشمندانه انتخاب کن. 🌟
منابع و ارجاعات علمی مقاله
نظریه بازار کارا (Efficient Market Hypothesis – EMH):
- Fama, Eugene F. (1970). “Efficient Capital Markets: A Review of Theory and Empirical Work.” The Journal of Finance, ۲۵(۲), ۳۸۳-۴۱۷.
- این مقاله یکی از پایههای اصلی نظریه بازار کاراست و توضیح میدهد که قیمتها در بازار مالی تمام اطلاعات موجود را منعکس میکنند.
رفتارشناسی مالی و نقش احساسات در بازار:
- Shiller, Robert J. (2000). Irrational Exuberance. Princeton University Press.
- این کتاب نقش احساسات جمعی در شکلگیری حبابهای مالی را بررسی میکند.
- Newall, Philip T., & Weiss-Cohen, Leonard (2022). “Gamblification of Investing.” International Journal of Environmental Research and Public Health, ۱۹(۵۳۹۱).
- این مقاله تاثیرات روانی قمارگونه بودن سرمایهگذاری را تحلیل میکند.
نرخ شکست معاملهگران خرد:
- Farias, A. P., & Sant’anna, M. A. (2020). “Losses in the Brazilian Derivatives Market.”
- در این تحقیق آمده است که ۹۷% معاملهگران آتی در برزیل بهطور متوسط ضرر میکنند.
- Securities and Exchange Commission (SEC) Report (2014). “Why Do Retail Forex Traders Lose Money?”
- SEC در این گزارش نشان داده است که بیشتر معاملهگران فارکس تمام سرمایه خود را در کمتر از یک سال از دست میدهند.
- European Securities and Markets Authority (ESMA) (2019). “CFD Trading Reports.”
- گزارشهای ESMA نشان میدهند که بین ۷۴% تا ۸۹% معاملهگران CFD سالانه ضرر میکنند.
تحقیقات مربوط به ناکارآمدی استراتژیهای تکنیکال:
- Neely, Christopher J., Weller, Paul A., & Ulrich, Joshua M. (2009). “The Adaptive Markets Hypothesis: Evidence from the Foreign Exchange Market.”
- این مقاله ناکارآمدی استراتژیهای تکنیکال در بازار فارکس را بررسی میکند.
- Lo, Andrew W. (2004). “The Adaptive Markets Hypothesis: Market Efficiency from an Evolutionary Perspective.” Journal of Portfolio Management.
- این تحقیق نشان میدهد که بازارها رفتار تطبیقی دارند و الگوهای تکنیکال نمیتوانند عملکرد بلندمدت ارائه دهند.
هزینههای پنهان در معاملهگری و پراپ تریدینگ:
- Financial Services and Markets Authority (FSMA) (2023). “The Shadow Investment Game: Why Most Retail Traders Lose.”
- این مقاله درباره ساختار پراپ تریدینگ و مشکلات آن هشدار داده است.
- European Securities and Markets Authority (ESMA) (2021). “Leverage and its Risks in Retail Trading.”
- ESMA نقش اهرم بالا در زیان معاملهگران را تحلیل کرده است.
دیدگاهتان را بنویسید